Qotur dərinin üst qatında yuva quran Sarcoptes scabiei adlı mikroskopik həşəratın yaratdığı dəri xəstəliyidir. Qoturun simptomlarına xüsusilə gecələr daha da pisləşən qaşınma, dəridə qırmızı səpgilər və dəri səthində görünən çapıq kimi qabarıq xəttlər daxildir. Barmaqlar arasında, biləklərdə, qoltuqaltılarda, qarın ətrafı, bel, məmə və qasıq nahiyəsi kimi dəri qırışlarında qaşınma və səpgi əlamətləri daha sıx olur.

Çox yoluxucu xəstəlik olan qotur dəri ilə təmasda yayılır. Dəridən dəriyə uzun müddət birbaşa təmasda olmaq və şəxsi əşyaları paylaşmaq qotura yoluxma yollarıdır.

Qoturun növləri

Klassik qaşınma

Klassik qotur növündə orqanizmdə yuva quran gənələrin sayı adətən 10-15 arasında olur. Gənələrin dəri qatında açdığı  yuvalar adətən biləklərdə, əllərdə və ya ayaqlarda olur. Bu yuvalar uzunluğu bir neçə millimetrdən 1 sm-ə qədər dəyişən nazik, dalğavari və az pullu xətlər şəklindədir. Qaşıntının başlanğıcı 4-6 həftə ərzində baş verir ki, bu da orqanizmin gənə ifrazatına reaksiya müddətidir. Klassik qaşınma hallarında gənə yuvası olan yerlərdə intensiv qaşınma və səpgi ən tipik əlamətlərdir. Qaşınma xüsusilə gecələr güclü olur və dəridə qırmızı səpgilər əmələ gəlir.

Qabıqlı (Norveç)

Bu tip, ümumiyyətlə immuniteti zəif olan insanlarda, xüsusən də yaşlılarda və əlillərdə müşahidə olunan ağır bir qotur növüdür. Dərinin böyük bir sahəsini əhatə edən qabıqlı bölgələr meydana gətirməyə meyllidir. Gənələr müqavimətlə qarşılaşmadıqları üçün çox tez çoxalırlar. Klassik qaşınmalarda rast gəlinən 10-15 gənə əvəzinə milyonlarla gənə çoxala bilər. Toxunduqda dağıla bilən qalın, boz qabıqlar ən tipik simptomdur.

Düyünlü

Düyünlü qaşınmalarda simptomlar klassik qaşınmalara nisbətən daha az müşahidə olunur və daha çox cinsiyyət orqanlarını əhatə edən qalıcı, sərt və qaşıntılı düyünlər var. Düyünlü qaşınma, infeksiyadan sonra müalicə olunsa belə, uzun müddət qala bilər.

Heyvan qoturu

Zoonotik qoturu olaraq da bilinən heyvan qoturu heyvanlardan insanlara keçə bilən qotur növüdür. Bu xəstəlik Sarcoptes scabiei və ya adətən heyvanlarda baş verən digər parazitlərinin yaratdığı infeksiyadır. Zoonoz qotur insanlara birbaşa təmas yolu ilə ötürülür və adətən qısa müddətli infeksiyaya səbəb olur, çünki heyvana xas parazitlər insan dərisində uzun müddət yaşaya bilmir.

   Heyvanlardan insanlara keçən qaşınma növüdür.

   İnsanlarda xəstəliyin əlamətləri ümumiyyətlə yüngül olur və qısa müddətdə öz-özünə sağalır.

   Heyvanlara xas olan qaşınma paraziti insan dərisində çoxalmır.

Uşaq qoturu

Uşaq qoturu körpələrdə və gənc uşaqlarda baş verən qaşınmanın xüsusi bir formasıdır. Qotur, Sarcoptes scabiei adlı mikroskopik parazitin səbəb olduğu qaşınma dəri xəstəliyidir və uşaqlarda böyüklərə nisbətən fərqli simptomlar və fəsadlar göstərə bilər. Uşaqlar bu xəstəliyə xüsusilə həssasdırlar, çünki onların immun sistemi hələ tam formalaşmayıb. Bundan əlavə, körpələr və kiçik uşaqlar həssas dərilərinə görə daha ağır simptomlarla qarşılaşa bilərlər.

   Körpələrdə və azyaşlı uşaqlarda rast gəlinən qaşınma növüdür.

   Adətən baş, boyun, ovuc içi və ayaq altı nahiyələrində görünür.

   Qaşıntı, qızartı və narahatlıq kimi əlamətlərlə özünü göstərir.

Bu qaşınma növlərinin hər biri fərqli simptomlar göstərə bilər və müalicə yanaşmaları buna görə dəyişə bilər. Müvafiq müalicə üçün bir dermatoloqa müraciət etmək vacibdir.

Qoturun səbəbi

Qotur kiçik, səkkizayaqlı, sarcoptes scabiei von hominis gənələrinin dərinin altına yerləşərək yumurta qoyması zamanı yaranan dəri xəstəliyidir. Qoturu olan biri ilə birbaşa təmasda olmaq və ya onun şəxsi əşyalarını paylaşmaq qoturun yayılmasına səbəb olur.

Xüsusilə payız və qış mövsümlərində artan qotur xəstəliyi məktəblər, xəstəxanalar və hərbi kazarmalar kimi insanların sıx olduğu yerlərdə daha çox rast gəlinir. Həmçinin, maraq doğuran mövzulardan biri də qoturun ev heyvanlarından keçə biləcəyi ilə bağlıdır. Ev heyvanları qoturu insanlara ötürmür. Heyvanlara təsir edən qaşınma gənələri insanlarda sağ qalmır və çoxalmır. Bununla belə, qotur olan bir heyvanla təmasda olduqda, gənə dərinin altına düşərsə, qısa müddətli qaşınma yarada bilər, lakin bir neçə gün ərzində gənə öləcək və heç bir müalicə tələb olunmayacaq.

Qoturun əlamətləri hansılardır?

Qoturun simptomları şiddətli qaşınma, sızanaq kimi qızartı və səpkilər, maye ilə dolu qabarıqlar, qoturun yuva etdiyi dəridə çapıqlar kimi bozumtul-ağ qabarıq xəttlərdir. Qoturun tipik əlaməti olan qaşınma gecə və isti vanna qəbulundan sonra artır.

Qotur dəridə reaksiyaya səbəb olur və şiddətli qaşınmaya səbəb olur. Müalicə olunmazsa, dəri səpgilərinə, yaralara və müxtəlif infeksiyalara səbəb olur. Yumurtaları ilə çoxalan gənələr insan orqanizmindən kənarda 1-2 gün yaşaya bilirlər. Buna görə də insanların sıx olduğu yerlərdə insandan insana yoluxma ehtimalı daha yüksəkdir. Gənənin dərinin üst təbəqələrində açdığı tunellər, buraxdığı yumurtalar və nəcis son dərəcə şiddətli qaşınma yaradır. Tez-tez barmaqlar, biləklər, dirsəklər, ayaqlar arasında, göbək ətrafında və qoltuq altında qaşınmalara səbəb olan xəstəlik insanın ümumi sağlamlığı üçün təhlükə yaratmasa da, həyat keyfiyyətini xeyli aşağı salır.

İlk dəfə qotura yoluxmuş  insanlarda dörd-səkkiz həftə ərzində, daha əvvəl qotur olubsa 1-4 gün ərzində ortaya çıxan qaşınma simptomları aşağıdakılardır:

• Xüsusilə gecələr daha da pisləşən qaşınma
• Barmaqlar, biləklər, qoltuqaltılar, qarın ətrafı və məmə ucları ətrafında dəri qırışlarında görünən səpgilər
• Dəridə çapıqlar kimi boz-ağ qabarıq xəttlər
• Qaşınma isti vanna qəbulundan sonra artır
• Çizilmə nəticəsində yoluxmuş şişlər və yaralar
• Genital bölgədə maye ilə dolu lezyonların formalaşması
• Qalın qabıqların əmələ gəlməsi
• Körpələrin və uşaqların başında, üzündə, boyunda, ovuc içlərində və dabanlarında qaşınma və qızartı müşahidə edilir.

Qoturlara nə yaxşı təsir edir?

Özünüzü qoturdan qorumağın ən təsirli yolu, xəstə olan şəxslə birbaşa dəri təmasdan qaçmaqdır. Qotur xəstəliyinə yoluxmuş şəxsin yataq dəstləri, dəsmalları və paltarları yuyulmadan istifadə edilməməlidir. Bu məhsullar ən azı 60°C isti su ilə yuyulmalıdır. Xalçalar və çarpayılar kimi yuyulması mümkün olmayan əşyalar çox yaxşı tozsorulmalı və tozsoran torbası atılmalıdır. Qotur gənəsinin mövcud olduğu düşünülən səthlər ağardıcı və isti su ilə təmizlənə bilər.

Qotur nə qədər davam edir?

Düzgün müalicə edildikdə, qotur müalicəsi adətən bir neçə gün ərzində simptomların tez aradan qaldırılmasına gətirib çıxarır. Bununla belə, infeksiyanın şiddətindən, insanın immun sisteminin vəziyyətindən və müalicəyə başlamaq üçün lazım olan müddətdən asılı olaraq, tam sağalma bir neçə həftə çəkə bilər.

Qotur adətən  müalicədən sonra tez azalır, lakin bəzi insanlarda infeksiya tam sağaldıqdan sonra qaşınma bir neçə həftə davam edə bilər. Qaşınma şiddətlənirsə və ya 1 aydan çox davam edərsə, həkimə müraciət etmək vacibdir, çünki bu əlamətlər digər problemləri göstərə bilər.