İnsan bağırsağı yaxşı və pis mikroorqanizmləri birlikdə qəbul edir. Bu bakteriya populyasiyası bağırsaq mikrobiotası adlanır. Mikrobiota müxtəlifliyi nə qədər böyük və balanslaşdırılmışdırsa, bir o qədər insanın sağlamlığına təsir edir. Probiyotiklər isə yerləşdikləri orqanlara, yəni mikrobiotaya canlı çatdıqda öz vəzifələrini yerinə yetirə bilirlər. Bunun üçün probiyotiklər mədədən sağ çıxa bilməlidir. Onların vəzifələri dərhal çatdıqları mikroorqanizm birliyində başlayır. Onların işi bədənə zərərli olan digər mikroorqanizmlərlə mübarizə aparmaqdır. Eyni zamanda, probiyotiklər zərərli mikroorqanizmlərin böyüməsini maneə törədən turşular da istehsal edir.

Probiyotiklər bədəndə təbii olaraq meydana gələn canlı maya və bakteriyalardan hazırlanır. Bədənimizdə daima yaxşı və pis bakteriyalar var. Bir infeksiya meydana gəldiyi zaman, sistemin tarazlığını pozan pis bakteriyalar bədəndə daha çox yer almağa başlaya bilər və bu nöqtədə yaxşı bakteriyalar pis olanları məhv edərək tarazlığın qorunmasını təmin edir. Probiotik əlavələr bədənə yaxşı bakteriyalar əlavə etməyin bir yoludur.

Probiotiklər, istehlak edildikdə bədəndə sağlamlıq, xüsusilə də həzm sistemi üçün faydalı olan yaxşı bakteriyaları (normal mikrob florasını) saxlamaq və bərpa etmək məqsədi daşıyan canlı mikroorqanizmləri ehtiva edən qidalar və əlavələrdir. Qatıq və kefir kimi fermentləşdirilmiş qidalarda, pəhriz tərkiblərində və gözəllik məhsullarında probiyotik tapmaq mümkündür.

Probiyotiklər nə işə yarayır?

Probiyotiklərin əsas funksiyası bədənin lazım olduğu kimi işləməsi üçün “yaxşı” və “pis” bakteriyaları tarazlaşdırmaqdır. Qoruyucu bağırsaq baryerini gücləndirən probiyotiklər həzm sistemi ilə yanaşı immun funksiyasını dəstəkləyir və iltihabı nəzarət altında saxlayaraq bədən sağlamlığını qoruyur.

• Probiyotiklər orqanizmə daxil olan qida maddələrinin həzmini təmin edir.
• Zərərli bakteriyaların çoxalmasının qarşısını alaraq xəstəliklərin qarşısını alır.
• Vitaminlərin həllində təsirli olur.
• Qida ilə bədənə daxil olan pis bakteriyaların qanla qarışmasının qarşısını alır.
• Dərmanların parçalanmasını və udulmasını təmin edir.
• Bədəninizin immun reaksiyasına müsbət təsir göstərirlər.
  

Probiyotiklər hansı orqanlarda yerləşir?

Probiotik mikroorqanizmlər daha çox bağırsaqlarda olsa da, bədəndə onların yaşadıqları və fayda verdikləri başqa mühitlər də var.

Bunlar:

• Bağırsaq
• Ağız
• Vagina
• Sidik yolları
• Dəri
• Ağciyərlər

Tərkibində probiyotik olan qidalar

Probiotiklər bədənə qidalar, içkilər və əlavələr vasitəsilə qəbul edilə bilər. Gün ərzində insanların çoxu adi pəhrizləri ilə tərkibində probiotiklər olan qidaları qəbul edir. Bu qidalar gün ərzində tez-tez istehlak edilən qatıq və turşu kimi diqqət çəkir. Lakin probiotik qidalar təkcə bunlarla məhdudlaşmır. Fermentasiyaya uğrayan bir çox qidalar da probiyotiklərlə zəngindir. Çünki fermentasiya zamanı faydalı bakteriyaların sayı artır. Bununla belə, bəzi qidalar xaricdən probiyotiklər əlavə etməklə funksional hala gətirilə bilər. Bəslənmə yolu ilə bədənə probiotik mikroorqanizmlərin daxil olması üçün istehlak edilə bilən qidalar bunlardır:

Qatıq: Südün mayalanması ilə əldə edilən qatıq insanların ən çox istehlak etdiyi probiotik qidadır. Qatıq, xüsusilə bağırsaq sağlamlığı üçün bir çox fayda təmin edən probiotikləri ehtiva edir. Xüsusilə xaricdən probiotik orqanizmlərin əlavə edilməsi ilə əldə edilən qatıqlar da probiyotiklərin bədənə daxil olması üçün yaxşı bir qaynaqdır.

Turşu kələm: Evdə hazırlanmış kələm də turşu kimi formalaşma zamanı probiotiklərlə zənginləşir.

Kefir: Qatıq kimi tanınmış probiotik mənbələrdən biri də kefirdir. Kefirin probiyotik baxımından önə çıxmasının səbəbi, tərkibində yalnız probiotik bakteriyaların deyil, fermentasiyadan sonra probiotik mayaların da olmasıdır.

Mayalı çörək: Bir çox insanın tərkibində probiotik mikroorqanizmlər olduğunu bilmədiyi yeməklərdən biri də mayalı xəmir çörəyidir. Çörəyin tərkibində xüsusilə həzm sistemi üçün faydalı ola biləcək müxtəlif probiotiklər var.

Digər probiotik qidaları aşağıdakı kimi sıralamaq olar:

• Keçi südü
• Şalgam
• Soya məhsulları
• Sirkə
• Turşu
• Qatıq
• Kefir

Probiotik faydaları

Probiyotiklərin faydaları onların ətraf mühitdə tarazlıq yaratmağa çalışmasından irəli gəlir. Bir çox araşdırmalar göstərir ki, probiotiklər insan orqanizmi üçün çoxlu faydaları var. “Probiyotiklər nə edir?” Sorulduğu təqdirdə bədənə fayda verə biləcəyi vəziyyətləri aşağıdakı kimi sıralamaq olar:

• İshal, qaz və qəbizlik
• Sidik yollarının infeksiyası
• Göbələklərin səbəb olduğu infeksiyalar
• Laktoza qarşı dözümsüzlük
• Eqzema
• Sepsis

Həzm

Probiotiklərin ən çox fayda verdiyi sahə bağırsaq sağlamlığıdır. Bağırsaqlarda çoxlu faydalı və zərərli mikroorqanizmləri ehtiva edərək unikal flora yaradırlar. Bu florada faydalı mikroorqanizmlər nə qədər müxtəlifdirsə, sağlamlıq üçün bir o qədər faydalıdır. Ancaq bunun baş verməsi üçün istehlak edilən qidanın tərkibindəki faydalı bakteriyaların ilk növbədə canlı şəkildə bağırsaqlara çatması lazımdır. Probiyotiklər bağırsağa canlı çatdıqda, aşağıdakı faydaları təmin edə bilərlər:

• Antibiotikdən qaynaqlanan ishalın müalicəsi
• Qaz şikayətlərinin aradan qaldırılması
• Qəbizlik və ishal simptomlarının yaxşılaşdırılması
• Qıcıqlanmış bağırsaq sindromu simptomlarının yaxşılaşdırılması

Arıqlamaq

Probiotiklərlə bağlı bəzi araşdırmalar bağırsaqlarda olan probiotiklərlə piylənmə arasında əlaqə olduğunu göstərir.

Psixoloji sağlamlıq

Bəzi probiyotik növlərinin də psixi sağlamlığa müsbət təsirləri olduğu düşünülür. Xüsusilə son illərdə aparılan araşdırmalar xoşbəxtlik hormonu olaraq bilinən serotoninin yüzdə 95-nin bağırsaqlarda ifraz olunduğunu ortaya çıxarıb. Bu, əslində bağırsaq sağlamlığının psixi sağlamlıqla birbaşa əlaqəsi ola biləcəyini göstərdi.

Probiyotiklər də ishalın qarşısını alır və müalicə edir. Beləliklə, orqanizmdə maye itkisinin qarşısını alır və orqanizmin müqavimətinin azalmasının qarşısını alır.

Probiyotiklərin istifadəsi də bəzi allergik vəziyyətlərin və ekzemanın şiddətini azaltmağa kömək edir.

Bağırsaq nizamlılığını təmin edən probiyotiklər də arıqlamağa kömək edir. Beləliklə, daha sağlam həzm və immunitet sisteminə kömək edir.

İkinci beyin də adlandırılan bağırsaq sağlam olmadıqda insanlarda müxtəlif psixi problemlər yarana bilər. Buna görə bağırsaq sağlamlığını qorumaq üçün mikrobiota balansı yaxşı olmalıdır. Bağırsaqlarda müxtəlif mikroorqanizmlərin olması psixi sağlamlıq üçün faydalı ola bilər.

İmmunitet

Bağırsaq bakteriyaları immunitet sistemi ilə qarşılıqlı əlaqədə olur və onu tənzimləməyə kömək edir. Onlar həmçinin zərərli mikroorqanizmləri xaric etməyə kömək edərək toxunulmazlıq üçün bir çox funksiyanı yerinə yetirirlər. Buna görə də normal doğuş zamanı ananın vaginal bakteriyaları ilə körpə arasındakı qarşılıqlı əlaqə belə insanın gələcəkdə immunitetinə təsir edir.

Qadın sağlamlğı

Probiotik mikroorqanizmlərin tapıldığı yerlərdən biri də vajinadır. Vajinanın öz mikrobiomu var və bu mikrobiomda tarazlıq pozulduqda infeksiya kimi problemlər yarana bilər. O, həmçinin menstruasiya, hamiləlik və menopoz zamanı qadınlarda hormonal dəyişikliklərin yaratdığı həzm sistemi problemlərini aradan qaldırmağa kömək edir.