Falekul Nə Vaxt Partlayır?
Reproduktiv yaşda olan və müntəzəm menstrual dövrü olan bir qadında hər ay yumurtalıqlarda follikul adlanan kisədə yumurta əmələ gəlir. Təxminən 18-20 sm. ölçüsünə çatan bu kisə iki menstruasiya zamanı arasına düşən 14-cü gündə partlayır və içindəki yumurta borular tərəfindən tutulur. Bu dövrdə cinsi əlaqə zamanı vajinaya boşalmış və borulara çatmağı bacaran spermalardan biri yumurta pərdəsinə nüfuz edərək yumurtanı dölləyir. Döllənmiş yumurta borular vasitəsilə hərəkət etdikcə o da bölünür və embrion əmələ gəlir. Embrion 5-7 gün ərzində uşaqlığa çatır və yuvalama baş verərsə, hamiləlik baş verir. Qadınlarda yumurtlama dövrü bu nöqtədə əhəmiyyətli bir detaldır.
Bütün bu hadisələrin inkişafı zamanı beynin yuxarı mərkəzlərindən, yumurtalıqlardan və uşaqlığın daxili təbəqəsindən bəzi hormonlar ifraz olunur və hadisənin kimyəvi tərəfini idarə edir. Bu hormonların ifrazı həmişə eyni miqdarda olmur və menstruasiyanın müxtəlif günlərində yumurtalıqların fəaliyyətinə və uşaqlığın daxili təbəqəsinin qalınlaşmasına görə dəyişir.
Heç bir doğum idarə üsulu istifadə etmədən həftədə ən az iki dəfə cinsi əlaqədə olan və bir ilin sonunda hamilə qalmayan cütlük sonsuzluqdan söz açıla bilər.
Ölkəmizdə və dünyada evli cütlüklərin təxminən 15%-i bu problemlə qarşılaşır. Səbəblər arasında kişilərdə qeyri-kafi sperma sayı və hərəkətliliyi, sperma strukturunda qüsurlar, qadınlarda cinsi orqanların struktur pozğunluqları, boruların tıxanması, yumurtlama pozğunluğu, immun sistemi ilə əlaqəli amillər və endometrioz daxildir. Bəzi cütlüklərdə bütün araşdırmalara baxmayaraq səbəbi tapıla bilməyən sonsuzluq yarana bilər.
Ovulyasiya Nədir?
Ovulyasiya hər sağlam qadında yeniyetməlik dövründən başlayaraq menopauza qədər baş verən və yumurtanın follikul adlanan kisədən uşaqlıq borularına buraxılması ilə baş verən dövrdür. Reproduktiv yaşda hər ay meydana gələn menstrual dövr ərzində meydana gələn bu vəziyyət hamilə qalmaq istəyən cütlüklər üçün son dərəcə əhəmiyyətli bir dövrdür. Ovulyasiya dövründə uşaqlıq yoluna açılan uşaqlıq borularında olan yumurta ilə kişi reproduktiv hüceyrəsi olan sperma ilə qarşılaşdıqda mayalanma baş verir və embrion əmələ gəlir. Hamiləliyin ilk addımları olan bu mərhələdə qadın orqanizmi ifraz olunan hormonların təsiri ilə özünü hamiləliyin formalaşmasına hazırlayır. Hamiləlik baş verməzsə, menstruasiya dövrü və yumurtlama dövrü hər ay yenidən baş verir, mümkün hamiləliyə hazırlaşır. Qadın yumurtlama dövrünü daha yaxşı başa düşmək üçün menstruasiya dövründə nə baş verdiyini bilmək lazımdır.
Ovulyasiya dövrü nədir?
Orta hesabla 28 gündən bir baş verən menstruasiya dövrünün ortasına təsadüf edən qadın yumurtlama dövrü yumurtalıq ehtiyatında olan və hormonların təsiri ilə yetişən yumurtanın uşaqlıq borularına buraxılması ilə baş verir. Yumurtaların yetişməsi ilk gündə menstruasiya qanamasından sonra 6-cı gündə başlayır və sərbəst buraxıldığı zaman 14-cü günə qədər davam edir. Hər ay təxminən 3-30 yumurta yetişir və ən yetkin yumurta buraxılır. Ovulyasiya dövrü kimi tanınan dövr yumurta follikullarının hormonlar tərəfindən stimullaşdırılması ilə başlasa da, hamiləlik üçün lazım olan yumurtanın sərbəst buraxılması 24 saat çəkir. Qadınlarda yumurtlama dövründə adətən tək yumurta fallopiya borularına buraxılsa da, bəzən 24 saat ərzində birdən çox yumurta buraxıla bilir. Döllənmə baş verməzsə, yumurta təxminən 12-24 saat canlı qala bilər. Ancaq bu, hamiləliyin yalnız bu 24 saat ərzində baş verəcəyi anlamına gəlmir. Kişi reproduktiv hüceyrə sperması qadın orqanizmində 4 və ya 5 günə qədər yaşaya bilir. Ovulyasiyadan əvvəl 5-ci gündə cinsi əlaqə nəticəsində uşaqlıq borularında olan sperma hüceyrəsi sərbəst buraxılan yumurtanı dölləyə bilir. Ovulyasiya dövründən kənarda hamilə qalmağın mümkün olub-olmadığı sualına bu şəkildə cavab vermək olar. Döllənmə baş verməzsə, 24 saat yaşaya bilən yumurta orqanizmdə əriyir. Təxminən 14 gün sonra baş verən menstrual qanaxma zamanı uşaqlıq toxuması ilə birlikdə bədəndən xaric edilir.
Follikul Partlaması Nədir?
Ovulyasiya qadınların yumurtlama dövründə yumurtanın yumurtalıqdan çıxdığı vəziyyətdir. Ovulyasiya günü yaxınlaşdıqca ifrazat artır. Follikul partlaması qasıq nahiyəsində ağrıya səbəb olsa da, döşlərdə şişlik və bədən istiliyinin artması kimi reaksiyalara da səbəb ola bilər. Yumurtadan çıxan yumurta öz canlılığını ən çox bir gün saxlaya bilir. Buna görə yumurta çatladıqdan sonra ən çox bir gün ərzində hamiləlik əldə etmək şansı var.
Ovulyasiya menstruasiya başlamazdan təxminən iki həftə əvvəl baş verir. Menstruasiya nadir hallarda, yəni hər 35 gündə bir qadında ovulyasiya menstruasiya başlamasından 21 gün sonra baş verir. Eynilə, menstruasiya müntəzəm olaraq hər 28 gündə baş verən bir qadında, yumurtanın çıxması menstruasiya başlamasından 14 gün sonra baş verir. Menstruasiya 30 gündən bir baş verən qadında menstrual qanaxma başlandıqdan 16 gün sonra baş verir.
Yumurta çatladıqdan sonra sərbəst buraxılan yumurta tuba orqanı tərəfindən tutulur və əgər yaxınlarda cinsi əlaqə və ya mayalanma aparılıbsa, sperma və yumurta hüceyrələrinin boruda birləşməsi ilə mayalanma baş verir. Döllənmə nəticəsində yaranan hamiləlik materialı uterusa daxil olur və yerləşir. Müxtəlif səbəblərdən təbii yolla hamiləlik əldə oluna bilmirsə, in vitro gübrələmə müalicəsi tətbiq edilir.
Ovulyasiya dövrünün əlamətləri hansılardır?
Ovulyasiya dövrünün əlamətləri hər ay müntəzəm olaraq hiss edilən bir şey olmasa da, simptomların olmaması yumurtlamanın baş vermədiyi anlamına gəlmir. Bəzi qadınlar bu simptomları daha sıx hiss edərkən, bəziləri onları heç hiss etməyə bilər. Bununla belə, ovulyasiya dövründə qadınlar arasında qarın altındakı ağrı adətən hiss olunur. Yumurtanın yetişməsi və onun yerləşdiyi follikulun səthinin uzanması nəticəsində yaranan bu ağrı, bəzən yumurtanın uşaqlıq borularına atılması zamanı yaranan yanma hissi ilə müşayiət oluna bilər. Ovulyasiya dövrünü izləyənlərin tez-tez istifadə etdiyi digər üsul isə səhər oyanan kimi hərəkət etmədən bədən istiliyini ölçməkdir. Bazal bədən istiliyi adlanan temperatur progesteron hormonunun təsiri altında bir qədər yüksəlir. Ovulyasiyadan sonrakı 24 saat ərzində normadan təxminən 0,5 dərəcə yüksəkdir. Ovulyasiya dövrünün simptomları arasında başqa bir dəyişiklik, servikal mucus olaraq təyin olunan vaginal axıntının dəyişməsidir. Menstruasiya dövrünün ortasına düşən yumurtlama dövrü yaxınlaşdıqca vaginal axıntının həcmi artır. Servikal mucus nəzərəçarpacaq dərəcədə sürüşkən, şəffaf və uzanır. Bədənin hamiləliyə hazırlaşdığı bu dövrdə servikal selikdə olan bu dəyişiklik sperma hüceyrəsinin uşaqlığa çatmasını asanlaşdırır. Sperma hüceyrəsinin qadın orqanizmində daha uzun müddət canlı qalmasında da təsirlidir. Ovulyasiyanın digər əlamətləri aşağıdakı kimidir:
- Döşlərdə həssaslıq
- Artan cinsi istək
- qarın bölgəsində şişkinlik
- Dad və qoxulara qarşı həssaslıq
- Servikal dilatasiyada artım
Ovulyasiya dövrü neçə gün davam edir?
Yumurtanın yetişməsi və follikuldan çıxması təxminən 5-6 gün çəksə də, yumurtlamanın baş verməsi təxminən 24 saat çəkir. Buna görə yumurtlama dövrünün neçə gün davam etdiyi sualına cavab təxminən 1 gündür. Bundan əlavə, yumurta follikuldan ayrıldıqdan və fallopiya borularına köçdükdən sonra təxminən 24 saat canlı qala bilər. Buna görə də hamilə qalmaq istəyənlərin menstruasiya dövrlərini diqqətlə izləmələri vacibdir. Ovulyasiya dövrünün hesablanması üçün yumurtlama təqvimini saxlamaq son dərəcə vacibdir. Hər 28 gündə müntəzəm olaraq menstruasiya edən bir insanda ovulyasiya menstrual dövrünün ilk qanaxmasından sonra 14-cü gündə baş verir. Əgər insan hamilə qalmaq istəyirsə, menstruasiyadan sonrakı 9-cu gündən başlayaraq cinsi əlaqəyə girməlidir. Bu, yumurta və spermanın görüşmə şansını artırır. Qadın orqanizmində 4-5 gün yaşaya bilən sperma hüceyrəsi yumurtlama günü yumurtanı dölləyib hamiləliyə nail ola bilir. Ancaq bu nöqtədə nəzərə alınmalı və izlənilməli olan şeylərdən biri də menstruasiya dövrünün neçə gün baş verməsidir. 21 ilə 35 gün arasında baş verən menstrual qanaxma normal sayılır. Buna görə də, öz bədənini bilmək və menstruasiya dövrünü ətraflı şəkildə izləmək və yumurta dövrünü hesablamaq üçün yumurtlama təqvimində qeydlər aparmaq vacibdir. Ovulyasiya dövründə baş verən əlamətlər hər qadın tərəfindən həmişə eyni səviyyədə hiss olunmadığından, simptomlara əsaslanaraq proqnoz vermək yanıltıcı ola bilər. Bununla belə, bazal bədən istiliyinin monitorinqi və xüsusilə də servikal mucusun müşahidə edilməsi yumurtlama dövrünü izləməkdə faydalı ola bilər. Ovulyasiya vaxtını izləmək və hamiləlik üçün ideal vaxt tapmaq üçün istifadə edilən başqa bir üsul yumurtlama testidir. Yüksək məhsuldarlıq dövrü yumurtlamadan 24-36 saat əvvəl sidikdə artan luteinləşdirici hormonun (LH) səviyyəsini ölçməklə həyata keçirilən testlə müəyyən edilə bilər. Siz həmçinin mütəxəssis həkimə müraciət edərək yumurtlama dövrünüzü izləməkdə kömək ala bilərsiniz. LH hormonunun səviyyəsi ultrasəs müayinəsi, yumurtanı ehtiva edən follikulun inkişaf vəziyyəti və laboratoriya müayinəsi ilə yoxlanılır. Müayinə nəticəsində yumurtlamanın baş verəcəyi vaxt müəyyən edilir. Sağlam həyat üçün müayinələrdən keçməyi unutmayın. Bundan əlavə, yumurtlama dövrlərində yumurtlama baş vermirsə, bir çox prosedurlar edilə bilər. Hamilə qalmaq istəyənlər ekstrakorporal mayalanmanın mərhələləri haqqında məlumat almaq üçün in vitro mayalanma mərkəzinə müraciət edə bilərlər .
Menstruasiya dövründə nə baş verir?
Menstrual qanaxma hər bir qadında müxtəlif vaxtlarda baş verir. Orta hesabla 21 ilə 35 gün arasında hər 28 gündən bir baş verən menstruasiya zamanı qadın orqanizmi hər ay özünü yeni hamiləlik ehtimalına hazırlayır. Bu dövrdə beyindəki hipotalamus hipofiz vəzini FSH (follikul stimullaşdırıcı hormon) və LH (luteinizing hormon) hormonlarını ifraz etmək üçün stimullaşdırır. İfraz edilən hormonlar qanla qarışdıqca yumurtalıq ehtiyatında olan follikullar stimullaşdırılır və beləliklə yumurtlama dövrü başlayır. Yetişmiş yumurta, içində olduğu kisədən çıxır və uşaqlıq yoluna açılan fallopiya borularına atılır. Yumurtanın çıxdığı kisə və ya başqa sözlə, follikul estrogenin sərbəst buraxılması rolunu oynayır. Yumurta fallopiya boruları ilə hərəkət edərkən, ifraz olunan estrogen hormonunun təsiri altında uterus divarı kimi tanınan endometrium qalınlaşır. Mayalanma yumurtanın fallopiya borularında sperma hüceyrəsi ilə qarşılaşdığı zaman baş verir. Yaranan embrion uşaqlığa doğru hərəkət etdikdən sonra uşaqlığa yapışır və hamiləlik prosesi davam edir. Ancaq yumurta sperma hüceyrəsinə uyğun gəlmirsə və ya döllənməmişsə, estrogenin sərbəst buraxılması əvəzinə ayrılan progesteron hormonunun səviyyəsi artır. Beləliklə, qalınlaşmış endometrium toxuması orijinal vəziyyətinə qayıtmaq üçün tökülməyə başlayır. Menstrual qanaxma, tökülən uşaqlıq toxumasının vaginal yolla xaric olması zamanı baş verir. Menstruasiya dövrü orta hesabla 28 gündə bir baş verir.
